ارتعاش

سلام مجدد به ارتعاشی های عزیزم

قبل از وارد شدن به تئوری ها موسیقی سنتی بهتره در رابطه با تاریخچه موسیقی خودمون صحبت کنم.

البته امیدوارم مطالب براتون تکراری نباشه.

منابع تحقیقات :

- چشم‌انداز موسیقی ایران- دکتر ساسان سپنتا- انتشارات ماهور
- گام‌های گمشده- مرتضی حنانه- انتشارات سروش
- دستور تار و سه‌تار، دوره متوسطه- حسین علیزاده- انتشارات ماهور
- ویکی‌پدیای انگلیسی

قسمت اول - تاریخچه موسیقی در ایران باستان


در ایران باستان هنگام برآمدن و فرو رفتن خورشید گروهی به نواختن طبل و کوس و کرنا می‌پرداختند. در اوستا بخش یسناها آمده که پزشکان بیماران خود را با موسیقی ایرانی درمان می‌کردند. در آن دوران سه نوع موسیقی آئینی (دینی)، بزمی و رزمی مرسوم بوده‌است، همچنین در جشن‌های طبیعت و روزهای تاریخی و ملی نواها و موسیقی ایرانی ویژه‌ای اجرا می‌شد. در دوران هخامنشیان سرودها و ترانه‌هایی به نام هوره در جنگ‌ها و جشن‌ها اجرا می‌کردند که امروزه در ایلام و سرزمین‌های غرب ایران با همین نام رایج است. در دوران ساسانیان به ویژه بهرام گور و خسرو پرویز موسیقی‌دان‌هایی زیر نظر وزیر دربار خرم باش کار می‌کردند. در جشن‌های بزرگ، این نوازندگان و خنیاگران نواها و آهنگ‌های گوناگون اجرا می‌کردند. در شاهنامه آمده بهرام گور تعداد ده هزار لوری (خنیاگر) از هند برای شادی و پایکوبی مردم به ایران آورد.


موسقی‌دانان ایران باستان

مشهورترین موسیقی‌دان‌های این دوران قبل از اسلام به شرح زیر بودند

- باربد
- سرکش
- رامتین
- بامشاد
- آفرین
- نکیسای چنگ نواز

باربد برای هر روز هفته نوایی ساخت که به هفت خسروانی معروف است. همچنین برای هر روز ماه سی لحن یا سی دستان و برای ۳۶۰ روز سال غیر از پنجه دزدیده، ۳۶۰ آهنگ یا ۳۶۰ دستان را ساخت. آهنگ جامه دران که در ردیف موسیقی ایرانی است از ساخته‌های نکیسا است که با چنگ نواخته‌است. دستان دیگری به نام دستگاه راست است که باربد آن را ساخت و امروز جز دستگاه‌های هفت‌گانه موسیقی ایرانی است، همچنین باید به آهنگ‌ها و دستان نوروز بزرگ، آرایش خورشید، ماه بر کوهان (ماه بالای کوهسار)، کین ایرج، سوگ سیاوش و گنج باد، گنج کاووس، تخت تاقدیس، فرخ روز، سوگ شیدیز و باغ شیرین اشاره کرد.

قسمت دوم - موسیقی و موسیقی‌دانان بعد از اسلام

در ایران بعد از اسلام با اینکه موسیقی در اسلام نهی شده بود، با این حال دانشمندان اسلامی و موسیقی‌دانان بزرگ ایرانی درباره هنر موسیقی کتاب‌ها و نگارش‌هایی دارند.

- نشیط فارسی ۸۰ هجری
از پیشگامان و سازندگان موسیقی عربی در قرن اول هجری بوده‌است.
- ابراهیم موصلی(ارگانی) ۲۳۵- ۱۲۵ هجری

و پسرش اسحق موصلی متولد شهر ارگان فارس عود نواز بودند. ابراهیم شعر عرب را به آهنگ ایرانی آراست، گویند او نهصد نغمه موسیقی ساخته و پسرش نیز نوشته‌هایی در باب اصول موسیقی نگاشته که امروزه چیزی در دست نیست.

- زریاب ۲۴۶ هجری

یکی از موسیقی‌دان‌های ایرانی و شاگرد اسحق موصلی بوده و یکی از برجسته‌ترین خوانندگان و موسیقی‌دانان و نوازندگان عود در زمان هارون الرشید بود. یکی از آثاراست.

- ابوالعباس سرخسی ۲۸۶ هجری

یکی از نویسندگان ایرانی و از مردم سرخس بوده.

- ابوبکر زکریای رازی ۳۱۳هجری
دانشمند بزرگ ایرانی که در ری به تحصیل علوم گوناگون زمان خود می‌پرداخت و درباره موسیقی کتاب را نگاشته‌است وی در جوانی عود می‌نواخت.
- ابن خردادبه ۳۰۰ هجری
جغرافیدان ایرانی بوده و نیایش زرتشتی بوده‌اند.
- ابونصر فارابی قرن سوم و چهارم

بزرگ‌ترین دانشمند قرن سوم و چهارم هجری است و در تمام علوم زمان خود استاد بود و او را معلم ثانی بعد از ارسطو می‌دانند. فارابی موسیقی را در بغداد آموخت و سماع طبیعی ارسطو را چهل بار خوانده‌است و سازی شبیه قانون نیز ساخته‌است.

- ابوعبدالله خوارزمی ۳۷۰ هجری
از اصول موسیقی و ابزار و سازها در کتابش گفته‌است.

- رودکی ۳۲۹ هجری
شاعر نامدار و موسیقیدان بزرگ ایرانی که چنگ نیکو می‌نواخت.
- ابوعلی سینا ۳۷۰-۴۲۸ قمری
دانشمند برجسته ایرانی معروف به شیخ الرئیس در زمان سامانیان می‌زیسته. او در حدود۱۰۰کتاب در رساله نوشته‌است و در بخشی از موسیقی سخن گفته‌است.

- صفی‌الدین ارموی ۶۱۳ هجری
یکی از دانشمندان بزرگ ایرانی است که در ارومیه به دنیا آمد. عود نواز چیره دستی بود.
- قطب الدین محمود شیرازی ۷۱۰ هجری
رساله او در تاریخ موسیقی ارزش زیادی دارد.

- جرجانی ۸۱۶ هجری
شهرت جرجانی بیشتر در علوم ادبی و حکمت است.پ
- عبدالقادر مراغی ۸۳۸ هجری
نقاش و خوش‌نویس و عود نواز ماهری بوده‌است.
- احمد المسلم الموصلی ۱۱۵۰ هجری

یکی از موسیقی‌دان‌های ایرانی است.